Zomernelleke

In de tweede aflevering van Zomergasten leidde Nelleke Noordervliet de kijker/luisteraar eloquent en evenwichtig door haar leven aan de hand van spannende en minder spannende televisiefragmenten die niet zelden iets te maken hadden met de fase van Noordervliets jeugd en adolescentie, het einde van de jaren zestig en het begin van de jaren zeventig van de vorige eeuw – die paar jaren dat er in Nederland en op de Nederlandse televisie zoveel meer kon dan in de jaren ervoor en erna. In tegenstelling tot de eerste uitzending van Zomergasten van dit seizoen maakte Wilfried de Jong nu wel een ontspannen indruk en hoefde hij zich niet te verschuilen achter een scherm van onaandoenlijkheid zoals hij deed bij het ongeleide projectiel Teeuwen. Het werd daardoor wel een minder spannende en soms zelfs ietwat gezapige aangelegenheid.

Nelleke Noordervliet, een vrouw die haar leven voor elkaar heeft en die dat uitdraagt – waar niets mis mee is, begon vrijwel meteen met een semi-gevleugeld woord. De tegenstelling tussen rede en gevoel bestond niet; rede en gevoel versus onverschilligheid, daarin stak de antithese. Daarna kwam haar verlegenheid aan de orde die haar gedurende de jeugdjaren nogal parten speelde, maar die ze ook op gevorderde leeftijd nog steeds niet had overwonnen. De Jong gaf Noordervliet ampele gelegenheid om uit te weiden over haar jeugd, maar de chronologie van haar biografie werd in het verloop van het gesprek niet meer opgepakt.

Begin jaren negentig werd Nelleke Noordervliet geraakt door een optreden van het Théâtre du Soleil die in ‘Les Atrides’ bekende tragedies uit de klassieke oudheid op geheel eigenzinnige wijze interpreteerden en vertolkten. De fragmenten waren helaas kort, maar ze oogden indrukwekkend en grepen inderdaad naar de keel. Dat verklaarde waarom een verder evenwichtige Noordervliet opeens fel werd: hier werd wat voor haar de essentie van het bestaan was, verbeeld. Hoe diende een mens te leven? Wat waren de wetten? Ik moet toegeven dat mij niet helemaal duidelijk was wat zij bedoelde. En wat Nelleke Noordervliet zo emotioneerde aan de overduidelijk gespeelde expressie van ach en wee van de in afschuwelijke kitsch opgetuigde operadiva Jessye Norman bleef mij zelfs een compleet raadsel.

Een kleine keuze uit de fragmenten. Rokende Rotterdamse arbeiders, een rokende Hannah Arendt (het leek wel alsof ze het erom deden), slavernij (‘geen herstelbetalingen’), Bhagwan, Is your brain really necessary?

Op het einde kwam de verlegenheid van Noordervliet nog een keer ter sprake. Die schuchterheid ging gepaard met geldingsdrang die zich in het geval van Noordervliet vertaald heeft in de productie van boeken. Die publieke uitingen veroorzaakten op hun beurt weer een gevoel van schaamte. Maar op het moment dat Noordervliet dat uit de doeken deed, was mijn aandacht al enkele keren verslapt.

Graag had ik de keuzefilm van Noordervliet ‘Z’ nog een keer bekeken. Maar ik moest verstek laten gaan omdat er de volgende dag gewoon gewerkt moest worden en ik dus mijn bed op diende te zoeken. Zomergasten biedt kwaliteit, maar vormt ook de uitzondering op de regel want kwaliteit wordt te vaak naar de uithoeken van de nacht verbannen.

© 2013 Leo van der Sterren