‘Walging’ van Jean-Paul Sartre, ik heb het gelezen. Dat heeft me wel wat moeite gekost want deze bijbel van het existentialisme behoort bepaald niet tot de categorie van boeken die makkelijk weglezen of opbeuren. Zelfs binnen de categorie van relazen die onverbloemd en genadeloos de weinig verheven en verheffende condition humaine blootleggen – en er bestaan, fictief of niet, nogal wat van dergelijke, niet vrolijk stemmende verslagen – neemt Sartres roman een bijzondere plaats in door de extremiteit ervan. Eigenlijk lees je dit boek ook niet, je ondergaat het, als de beproeving die het beschrijft.
Deze huiveringwekkende roman ‘Walging’ waaraan Sartre aan het begin van de dertiger jaren van de twintigste eeuw begon en die hij in 1938 publiceerde, gaat – het zal niet verbazen – over de walging, maar dan als ware het een psycho-somatische aandoening. De walging komt voort uit een immens gore depressie en genereert op haar beurt weer intense gevoelens van wanhoop. Walging en wanhoop vormen de ingrediënten van deze psycho-literaire bezoeking, een verhaal dat zo consequent en consistent uitersten opzoekt en overschrijdt dat het een wonder mag heten dat er geen doden zijn gevallen wanneer je als lezer de laatste bladzijde hebt omgeslagen.
De hoofdpersoon van ‘Walging’, Antoine Roquentin, is een historicus die, nadat hij een aantal jaren over de wereld heeft gereisd, onder andere in het Midden-Oosten en het toenmalige Indochina, in een fictieve Franse havenstad (met Le Havre als model) verblijft, waar hij alleen woont, waar de eenzaamheid aan hem knaagt en waar hij een diepe depressie hem overmant en bijna de afgrond in drijft. De relatie met een vroegere vriendin, Anny, is verbroken en Roquentin onderhoudt een vluchtig sekscontact met ene Françoise die een van de café’s uitbaat waar Roquentin vaak vertoeft. Daarnaast praat Roquentin wel eens met een personage genaamd de Autodidact, maar die behandelt hij in zijn aan wisselende stemmingen onderhevige gemoedstoestand op zeker ogenblik zo bot dat de bewondering en het ontzag waarmee de Autodidact hem, Roquentin, bejegent, omslaan in antipathie.
Roquentin houdt zich bezig met het schrijven van een biografie over een schimmige Franse avonturier uit de tijd van de laatste Franse koningen en Napoleon, Markies de Rollebon, maar werkt daaraan slechts sporadisch en met weinig overtuiging. Op een gegeven moment geeft hij de brui aan de arbeid aan die levensgeschiedenis omdat hij zich realiseert dat het verleden niet bestaan kan behalve in de vorm van een min of meer fictieve reconstructie. Ook een ontmoeting met zijn ex-vriendin Anny draait op een deceptie uit. Wanneer de Autodidact als pedofiel ontmaskerd wordt en woedende burgers hem belagen, schiet Roquentin hem te hulp maar de Autodidact weigert om nog contact met zijn helper te hebben. Aan het einde van het boek maakt Roquentin zich op om Bouville te verlaten ten einde zich in Parijs te vestigen. Hij neemt afscheid van de stad aan de zee en van de weinige vluchtige bekenden. En met dat vertrek uit Bouville en het vooruitzicht van een nieuw begin in de Franse hoofdstad eindigt ‘Walging’ ondanks alle ellende met een vleugje optimisme.
Wie kent niet het gevoel, zo aan het einde van de middag van een vrije dag die je fanatiek aan jouw hobby’s hebt besteed, van elke kostbare minuut gebruik makend? Je bent voortdurend verwoed in de weer geweest. Je hebt een bepaalde taak afgerond. Je voelt je moe maar voldaan. Maar nu is het vijf uur. Het is te laat om iets nieuws op te pakken want zo meteen zal men je roepen voor de avondmaaltijd. En eigenlijk heb je ook geen zin meer om iets nieuws onderhanden te nemen. Van de andere kant echter is het nog te vroeg om niets te doen. Besluiteloosheid doet haar intrede die uitmondt in een soort verlamming. Dan begint tot overmaat van ramp je maag te knorren. En dan overvalt je die typische, wee makende, afschuwelijke gewaarwording die ontstaat uit een combinatie van moeheid, hongerigheid, verveling, melancholie, eenzaamheid, lusteloosheid en rusteloosheid. Dat gevoel vormt tweehonderd bladzijdes lang de inhoud van deze geestelijke aanranding getiteld ‘Walging’.
© 2012 Leo van der Sterren
Geen opmerkingen:
Een reactie posten