De foto die door de jury van de tweeënvijftigste World Press Photo Contest tot winnende opname van 2008 is gekozen, gemaakt door de Amerikaanse fotograaf Anthony Suau, is tegelijkertijd resultante en icoon van het thema dat de afgelopen maanden het nieuws gedomineerd heeft, namelijk de kredietcrisis en de in het kielzog daarvan voortgekomen economische crisis. De foto toont een politieman in Cleveland, Ohio, die met een wapen in aanslag controleert of er zich bewoners in een huis bevinden – een huis dat leeg zou moeten zijn nu de bewoners het verlaten hebben. Het pand staat namelijk niet meer te boek als hun eigendom omdat zij de hypotheek niet meer konden opbrengen. Als gevolg daarvan heeft de bank, als hypotheekverstrekker, beslag gelegd op de onroerende zaak. Door toedoen van de zogenaamde ‘subprime mortgage crisis’ hebben zich in de Verenigde Staten in 2008 en 2009 duizenden van dergelijke drama’s afgespeeld. De foto geeft dus een beklemmend, zowel uniek als symptomatisch beeld van de ellende zoals die door deze crisis, die zijn weerga en zijn wereldwijde consequenties niet lijkt te kennen, teweeg is gebracht.
Maar zoals zo vaak bij foto’s die betrekking hebben op de actualiteit zou zonder de informatie van een onderschrift niemand het specifieke verhaal achter deze foto vermoed hebben. Op de vraag wat de foto laat zien, zouden minstens negen van de tien mensen geantwoord hebben dat het een gevechtshandeling in een of ander stedelijk oorlogsgebied voorstelt, hetgeen beaamd wordt door jurylid MaryAnne Golon. ‘The strength of the picture is in its opposites,’ verklaart zij. ‘It’s a double entendre. It looks like a classic conflict photograph, but it is simply the eviction of people from a house following foreclosure. Now war in its classic sense is coming into people’s houses because they can’t pay their mortgages.’[1]
‘War in its classic sense.’ Die interpretatie zal overheersen wanneer mensen deze foto voor de eerste keer en zonder commentaar onder ogen krijgen. Niks kredietcrisis. De informatie die in kranten en tijdschriften door het onderschrift of door het verhaal waarvan de foto deel uitmaakt, gegeven wordt, is dus onmisbaar voor een goed begrip van wat de foto beoogt uit te drukken. Het is de specifieke context van de kredietcrisis die deze foto pas navrant maken. Het feit dat het tafereel zich juist niet in een oorlogsgebied afspeelt, veroorzaakt de beklemming. Niet in Irak of Afghanistan heeft de fotograaf het beeld vastgelegd maar in een willekeurige, doodgewone woonwijk, ergens in Cleveland.
‘Een meeslepend snapshot is wat in de fotografietheorie “een beslissend ogenblik” heet: een ogenblik waarop een compleet gebeuren in één beeld is samengebracht. Maar een beslissend ogenblik is tegelijkertijd ook een foto waarvan de compositie zo sterk is dat het beeld, ongeacht de anekdote erachter, op eigen benen kan staan en in die zin autonoom is. Een beslissend ogenblik boeit zonder daartoe bijschrift of uitleg te behoeven – het hoeft niet bevuild te worden met talige betekenissen – want alles is al aanwezig in de foto.’[2]
Zonder de anekdote achter de afbeelding verliest de foto van Anthony Suau zijn zeggingskracht. In dit specifieke geval is het juist het onderschrift bij de foto die de afbeelding draagt en haar een inderdaad ijzingwekkende heftigheid verleent.
© 2009 Leo van der Sterren.
[1] www.worldpressphoto.org.
[2] Arjen Mulder, ‘Het zwijgen van Lucebert’. In: Hans Groenewegen (red.), ‘Licht is de wind der duisternis. Over Lucebert’. Groningen, 1999, p. 313.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten