De leeslijst van 2024

1. Gabriel García Marquez, ‘De kolonel krijgt nooit post’. Amsterdam, 2008 [1974]. De kolonel en de regen. 

2. Barbara Stok, ‘De dikke Stok’. Amsterdam, 2022. 

3. Bas von Benda – Beckman, ‘Het kleedje voor Hitler. Een familiegeschiedenis’. Amsterdam, 2023. Fascinerend boek. 

4. Gerard Kornelis van het Reve, ‘Werkversies van Op weg naar het einde’. Amsterdam, 2023. Ja! Mooi! ‘Op weg naar het einde’ en ‘Nader tot U’ vormen, wat mij betreft, het hoogtepunt van de moderne Nederlandse literatuur. 

5. Emma Tennant, ‘Verbrande dagboeken. Herinneringen aan Ted Hughes’. Breda, 1999. 

6. J. M. Coetzee, ‘Elizabeth Costello’. Amsterdam, 2004 [2003]. 

7. Nicola Pugliese, ‘Malacqua’. Amsterdam, 2023. Napels en regen.

8. Hugo von Hofmannsthal, ‘Ein Brief’. In: ‘Der Brief des Lord Chandos. Schriften zur Literatur, Kultur und Geschichte’. Stuttgart, 2010 [2000]. 

9. Marjoleine de Vos, ’En steeds is alles er. Over missen en herinneren’. Amsterdam, 2023. 

10. Toon Hermans, ‘Kolderliedjes’. Amsterdam, 2008. 

11. Curzio Malaparte, ‘De huid’. Antwerpen, Amsterdam, 1995 [1950]. De op instigatie van uitgeefster Angèle Manteau ‘gekuiste’ vertaling van ‘La Pelle’. Napels en de Tweede Wereldoorlog.

12. Youssef Sakkali, ‘“Grenzen van de goede smaak”. Het Vlaamse uitgevershuis A. Manteau en de gemanipuleerde vertaling van Curzio Malaparte’s La Pelle (1951)’. Antwerpen, 2007. Over de ‘kuising’ van Curzio Malapartes ‘De huid’. Inclusief de aangepaste passages. 

13. Emilienne Malfatto, ‘De kolonel slaapt niet’. Amsterdam, 2023. De kolonel en de regen. 

14. Norman Lewis, ‘Napels ‘44’. Amsterdam, Antwerpen, 2001 [1989]. Napels en de Tweede Wereldoorlog.

15. Hartmut Rosa, ‘Democratie vraagt om religie’. Amsterdam, 2024 [2023]. Nee, dit is het niet. Rosa biedt een schijnoplossing. Religie vraagt, nee, eist onderwerping. Ik wil geen deel meer uitmaken van de kudde onmondige, domme schaapjes. 

16. Karl Schlögel, ‘Terreur en droom. Moskou 1937’. Amsterdam, Antwerpen, 2011. 

17. Curzio Malaparte, ‘Dagboek van een vreemdeling in Parijs’. Amsterdam, Antwerpen, 2016 [2014]. 

18. Daniel Kehlmann, ‘Lichtspel’. Amsterdam, 2024. Prachtige roman. 

19. André Gide, ‘Moerassen’. Bleiswijk, 2019. 

20. Bart Moeyaert, ‘Helium’. Amsterdam, Antwerpen, 2020. 

21. Rutger Bregman, ‘De meeste mensen deugen’. Amsterdam, 2022 [2019]. Een kwestie van geloof. Ik hecht geen geloof aan Bregmans betoog waar geen onwaarheden in zullen staan. Maar Bregman verzuimt om kond te doen van de andere zijde van de medaille, die van ‘er zijn ook mensen die niet deugen of niet altijd deugen’. 

22. Tonnus Oosterhoff, ‘Een kreet is de ramp niet. Essays’. Amsterdam, 2018.

23. Anne Stevenson, ‘Bitter Fame. A Life of Sylvia Plath’. London, 1998 [1989]. 

24. Mariken Heitman, ‘Wormmaan’. Amsterdam, Antwerpen, 2022 [2021]. Indrukwekkend boek. 

25. Ton den Boom, ‘Rijmt snert op lucebert? Een (apocrief) gedicht van de Keizer der Vijftigers’. Varik, 2021. 

26. Marleen Slooff, ‘Wenkende webben van donkere mommen. Over ‘de elbe’ van Lucebert’. Varik, 2024. 

27. Clinton A. Hutton, Michael A. Barnett, D. A. Dunley and Jahlani A. H. Niaah [Eds.], ‘Leonard Percival Howell & The Genesis of Rastafari’. Kingston, Jamaica, 2015. 

28. Hans-Christoph Blumenberg, ‘Das Leben geht weiter. Der letzte Film des Dritten Reiches’. Berlin, 1993. Fascinerende non-fictie over de nooit afgemaakte en verloren gegane film van Wolfgang Liebeneinder, ‘Das Leben geht weiter’, een film welks productie door Goebbels persoonlijk geïnstigeerd was. 

29. Clinton V. Black, ‘History of Jamaica’. London, 2022 [1958]. 

30. Lisa Weeda, ‘Dans dans revolutie’. Amsterdam, 2024. 

31. De Chabotten, ‘Gezinsverpakking’. Amsterdam, 2024. Het CPNB maakt er opnieuw een potje van. Ik had dit boekenweekgeschenk liever niet geschonken gekregen. 

32. Colin Channer (Ed.), ‘Kingston Noir’. New York, 2012. Uit de serie ‘Noir’-verhalenbundels van de New Yorkse uitgeverij Akashic Books is ‘Kingston Noir’ de eerste die ik lees. Maar daar gaat het niet bij blijven. ‘Kingston Noir’ behelst een verzameling verhalen geschreven door een keur van auteurs met als onderwerp de hoofdstad van Jamaica en als thema dus de donkere, ‘zwarte’ kant van die stad. Op één na zijn de verhalen fantastisch. 

33. Lale Gül, ‘Ik ga leven’. Amsterdam, 2023 [2021]. 

34. Joseph Roth, ‘Tussen de legers’. Amsterdam, 2024.

35. Wolfgang Jacobsen, ‘Der Film im Nationalsozialismus’. München, 2021. 

36. Michail Boelgakov, ‘De meester en Margarita’. Amsterdam, 2023 [1997]. 

37. ‘De Gids. lucebert’. Jaargang 187. 2024/2. Aandacht voor Lucebert. Altijd goed, zo zou je menen. Maar nee, niet altijd. En het is ‘kudden’, blinde putters, in ‘de vrede graast de kudden voor’! Niet ‘kudde’!

38. Willem J. van der Paardt, ‘Tachtig tegen vijftig over tachtig. Lucebert en de grazende vrede’. In ‘De Revisor’. Jaargang 9, nr. 1, februari 1982. Ook hier: het is ‘kudden’, niet ‘kudde’! Van der Paardt heeft ondergetekende nog college gegeven in een vorige eeuw. Hij moest het vreselijk ontgelden bij Karel van het Reve. 

39. Ton van Gestel, ‘langer dan een leven lang. verzamelde gedichten’. Soest, 2024. 

40. Anatoli Koeznetsov, ‘Babi Jar’. Amsterdam, 2024. 

41. Pauline Kael,’Raising Kane and Other Essays’. New York, London, 2009 [1996]. 

42. Koenraad Goudeseune, ‘Vuile was’. Amsterdam, Antwerpen, 1993. 

43. Arjan Peters, ‘Wie dit ziet heeft de nacht overleefd. Over de poëzie van Hanny Michaelis’. Leiden, 2024. 

44. Jac. van Hattum, ‘Mannen en katten’. Amsterdam, 1947. Opmerkelijke verhalen. Een ontdekking. 

45. Quentin Tarantino, ‘Filmspeculatie. Essays’. Amsterdam, 2023.

46. Annejet van der Zijl, ‘Het sneeuwklokjesbos. Een wandeling’. Amsterdam, 2024.

47. Jaap Robben, ‘Wantij. Een wandeling’. Amsterdam, 2024. 

48. Koenraad Goudeseune, ‘Nagelaten gedichten’. Amsterdam, Antwerpen, 2022. 

49. Jaap Cohen, ‘De bolle Gogh. Biografie’. Amsterdam, Antwerpen, 2024.

50. Quentin Tarantino, ‘Cinema Speculation. Essays’. Amsterdam, 2023 [2022].

51. Nop Maas, ‘”Vastgenageld aan de rand van het niets”. Herinneringen en opinies van Hanny Michaelis’. Haarlem, 2024. 

52. Nico Keuning, ‘De Hitlertafel. Duitsland na Bob den Uyl’. Sneek, 2012.

53. Heere Heeresma, ‘Een dagje aan het strand’. Groningen, 1993 [1962]. Opnieuw een ontdekking. 

54. Yanaika Zomer, ‘U heeft nog 43 ongelezen gedichten’. Nijmegen, 2024. 

55. Heere Heeresma, ‘Femine’. Amsterdam, 1983.

56. Bob den Uyl, ‘Het graf van Bach’. Heiloo, 2007.

57. Wim Beeren, ‘Beeren over Lucebert’. Amsterdam, 1995.

58. Bob den Uyl, ‘De dwaalweg’. Amsterdam, 1991. 

59. Ivar Schutte en Mark van Leeuwen (eds.), ‘Bobschrift 2014. Verhalen en artikelen’. Almere, 2014. 

60. Ivar Schutte en Mark van Leeuwen (eds.), ‘Bobschrift 2015. Verhalen en artikelen’. Almere, 2015. 

61. Charles River Editors, ‘William Randolph Hearst, Orson Welles and Citizen Kane’. 2019. 

62. Rob van Essen, ‘Heen en weer. Een wandeling’. Amsterdam, 2024. 

63. Gijs Wilbrink, ‘Strangwater. Een wandeling’. Amsterdam, 2024.

64. Adriaan van Dis, ‘naar zachtheid en een warm omhelzen’. Amsterdam, Antwerpen, 2024 [2023]. 

65. Adriaan van Dis, ‘De kolonie mept terug’. Amsterdam, Antwerpen, 2024. 

66. Annet Mooij, ‘Alles gaat op vroeger terug. Ischa Meijer (1943-1995)’. Amsterdam, 2023. 

67. Ted van Lieshout, ‘Ommouw me’. Amsterdam, 2024. 

68. Richard Meryman, ‘Mank. The Wit, World, and Life of Herman Mankiewicz’. New York, 1978. 

69. Robert L. Carringer, ‘The Making of Citizen Kane’. Berkeley, Los Angeles, 1996 [1985]. 

70. Frank van Dijl, ‘ “Ik moet weer aan het werk. Echt hoor, mijn boek moet af”. Over “Brief in de nacht geschreven” en “Brief uit het huis genaamd ‘Het Gras’ ” ’. Leiden, 2024. 

71. Harlan Lebo, ‘Citizen Kane. A Filmmaker’s Journey’. Los Angeles, 2022.

72. Anya Niewierra, ‘De camino’. Amsterdam, 2024 [2021]. Veel ex-Joegoslavië in dit boek. En ook veel ‘Black Lamb and Grey Falcon’ van Rebecca West. 

73. Judith Herzberg, ‘111 Hopla’s’. Amsterdam, 2021 [2014]. 

74. Jack Kerouac, ‘Dharma Tuig’. Amsterdam, 1974.

75. Judith Herzberg, ‘100% Hopla’s’. Amsterdam, 2021. 

76. Judith Herzberg, ‘Bijna 90 Hopla’s’. Amsterdam, 2024. 

77. De Parelduiker. Jaargang 29, 2024 nummer 3. 

78. Sydney Ladensohn Stern, ‘The Brothers Mankiewicz. Hope, Heartbreak, and Hollywood Classics’. Jackson (Miss.), 2019. 

79. Rob van Essen, ‘Ik kom hier nog op terug’. Amsterdam, Antwerpen, 2024 [2023].

80. Hillel Cohen, ‘Year Zero of the Arab-Israeli Conflict. 1929’. Waltham (MA.), 2015.

81. Oren Kessler, ‘Palestine 1936. The Great Revolt and the Roots of the Middle East Conflict’. Lanham, Maryland, 2023. 

82. Blaise Cendrars, ‘J’ai tué’. Paris, 2013. 

83. Paul Claes, ‘Gouden vertaalregels. Tips voor beginnende [en andere] vertalers’. Nijmegen, 2018. 

84. Paul Meusen, ‘Het groene laken is goed. Lokaal verzet in Midden-Limburg en de meedogenloze Gestapo’. Reuver, 2022. 

85. Benny Morris, ‘1948. The First Arab-Israeli War’. New Haven, London, 2008. 

86. Simon Schama, ‘De geschiedenis van de joden. Deel 1: De woorden vinden. 1000 v. C. – 1492’. Amsterdam, Antwerpen, 2014 [2013]. 

87. Thomas Gerla (red.), ‘Stadsdichtersbundel 2024. Dichters uit Nederland en Vlaanderen’. Lelystad, 2024. 

88. Ilan Pappe, ‘De Nakba. De etnische zuivering van Palestina’. Utrecht, 2024 [2023]. 

89. Guillaume Apollinaire, ‘De mooiste van Apollinaire vertaald door Jan Pieter van der Sterre’. Amsterdam, 2007. 

90. Ludy Giebels, ‘Jacob Israël de Haan in het Palestijnse labyrint (1919 – 1924)’. Amsterdam, 2024. Fascinerend boek over De Haans verblijf in Palestina waar hij in 1924 zou worden geliquideerd door een aan de Hagana gelieerde moordenaar, een daad die preludeerde op de liquidaties, veel later, door de Mossad. Misschien wel de eerste politieke moord in Palestina. 

91. Victoria Kennefick, ‘egg/shell’. Manchester, 2024. Na de prachtige bundel ‘Eat Or We Both Starve’, de tweede verzameling gedichten van de Ierse dichter Victoria Kennefick. Van anorexia naar anomie. 

92. Ernest Dowson, ‘De hof der schaduw’. Sliedrecht, 2000. 

93. Michael B. Oren, ‘Six Days of War. June 1967 and the Making of the Modern Middle East’. New York, 2017 [2002]. 

94. Ton den Boom, ‘Lucebert, de nar en zijn dubbelganger’. Varik, 2024. 

95. Jan Oegema, ‘Keizersdrama. Lucebert opnieuw’. Amsterdam, 2024. 

96. Cyrille Offermans, ‘Vlek als levenswerk. Lucebert op papier’. Groningen, 2006.  

97. Hans Groenewegen, ‘Het handschrift van Lucebert’. Groningen, 2009. 

98. Dominique Noguez, ‘The Three Rimbauds’. London, 2022. 

99. Abraham Rabinovich, ‘The Yom Kippur War’. New York, 2017 [2004]. 

100. Ron Leshem, ‘Feuer. Israel und der 7. Oktober’. Berlin, 2024. 

101. Howard Blum, ‘The Eve of Destruction’. New York, 2004 [2003]. 

102. Abraham Rabinovich, ‘The Battle for Jerusalem’. 2017 [1972].

103. ‘Jerusalem Picture Book’. 2020. 

104. Abraham Rabinovich, ‘Jerusalem On Earth’. 2024 [1988]. 

105. Benjamin Z. Kedar, Shlomit Weksler-Bdolah, Tawfiq Da'ādli, ‘The Madrasa Afdalliyyah / Maqām Al-Shaykh ‘Id: An Example of Ayyubid Architecture in Jerusalem’. 2012. Over de twaalfde-eeuwse moskee aan de westelijke rand van het Magrebi-kwartier in Jeruzalem, een wijk grenzend aan de Westelijke Muur of Klaagmuur. Deze door Marokkanen bewoonde buurt werd in juni 1967 na de (niet geplande) verovering van Jeruzalem door de IDF op last van de Israëlische autoriteiten ontvolkt en met de grond gelijkgemaakt, inclusief de moskee, waardoor het huidige plein bij de Klaagmuur ontstond. 

© 2024 Leo van der Sterren

Palestina

'Wat herdren zie ik eenzaam dwalen,

De heuvlen langs, de velden door?

De lach der blijdschap siert de dalen,

De vrede graast de kudden voor;

In schaâuw van palm en dadeltrossen,

Of Mamre's statige eikenbosschen,

Heeft de eenvoud hun een tent gesticht;

En onder 't wulfsel van de blaadren

Staat voor d'onzichtbaren God der Vaadren

Het geurend outer opgericht.'

Bernard ter Haar, 'Palestina', 1823. Uit 'Gedichten'. Leiden, 1880. P. 247. 

'In 1881, Palestine had about 450,000 Arabs - about 90 percent Muslims, the rest Christian - and twenty-five thousand Jews. Most of the Jews, almost all of whom were ultra-Orthodox, non-nationalist, and poor, lived in Jerusalem, the country's main town (population thirty thousand).'

Benny Morris, '1948. The First Arab-Israeli War'. New Haven, London, 2008. P. 2. 

'Crown recognition for Hussein's claims for Arab independence, but not in those "portions of Syria lying to the west of the districts of Damascus, Homs, Hama and Aleppo."'

Oren Kessler, 'Palestine 1936. The Great Revolt and the Roots of the Middle East Conflict'. Lanham, Maryland, 2023. P. 11. 

© 2024 Leo van der Sterren

Brusselmans

 De puntige Brusselmans in Humo. De rammende Brusselmans in Humo. Daar waar kritiek op de Israëlische regering – het Israëlische regime, zo men wil, de Israëlische dictatuur, zo men wil – ontaardt in irrationeel en onzinnig antisemitisme (antisemitisme als irrationeel en onzinnig kwalificeren is overigens feitelijk een pleonasme) dat hoegenaamd niet ter zake doet en helemaal niets oplost – zelfs niet de zweem van een spoor van een aanzet daartoe.

 De provocatie om de provocatie. Precies wat Hamas op 7 oktober jongstleden deed. Dus doelbewust deed. Met het volle besef van de gevolgen.

 Jezelf, Brusselmans, op vrijheid van meningsuiting beroepen? Vrijheid van meningsuiting bestaat niet, is een illusie. Niet alles wat gezegd wil worden, kan of mag gezegd worden. Toen niet, nu niet, nooit niet.

 © 2024 Leo van der Sterren

Eefje de Visser 10 augustus 2024

Als er een hemel zou bestaan, zoals
beschreven in de folianten van
het einde van de dingen, dan was die
de moeder van de kathedraal van klank
die deze moeder weet te doen verrijzen.
 
 
© 2024 Leo van der Sterren

Gevonden!

© 2024 Leo van der Sterren

Tijl en Richard

‘Richard Wagner, een rokkenjager, hij maakte bij iedereen schulden, was openlijk antisemiet en Hitler was zijn grootste fan.’ Zo luidt de eerste volzin en wel heel merkwaardige – want zeer negatieve – introductie bij elk van de zes delen van Tijl Beckands door AVRO/Tros uitgezonden Wagner-documentaireserie ‘Tijl in het voetspoor van Richard Wagner’. Zo, dan hebben we dat alvast gehad, schijnt Tijl gedacht te hebben. Dan hebben we al het slechte van de man alvast benoemd. Maar naar mijn mening doet Beckand Wagner nog tekort. Je kunt aan die kwalijke kwalificaties namelijk toevoegen dat Wagner zich als een koel berekenende manipulator gedroeg en dat hij omgeven was door een air van ongebreidelde arrogantie. ‘En toch neem ik je mee in de wondere wereld van dit genie’. Dat is de tweede volzin van de inleiding op elke aflevering van de reeks. Voor veel tijdgenoten, maar ook voor ontelbare nazaten van die tijdgenoten was en is Wagner een persona non grata, maar hij blijft wel een grootheid – een constatering die voor meer kunstenaars opgaat (en niet alleen voor kunstenaars trouwens).

 Beckand is Beckand en dus stoelt zijn, naar grote geestdrift opgeblazen benadering van het fenomeen Richard Wagner op de uitvergroting van het excessieve en exorbitante in Wagners leven en werk – daarvan, het naar het sensationele neigende, is Wagners wereld vergeven, maar je kunt daar ook minder Beckandiaans, minder Shownieuws-achtig mee omgaan. Beckands stijl moet het echter hebben van gekwaak en dat gekwaak verdringt elke, zelfs maar aanzet tot subtiliteit en nuance. Niet alleen dendert het ene na het andere superlatief voorbij waarbij je de speekselspatten om de oren vliegen en worden de tot gemeengoed geworden fragmenten uit de opera’s (‘Walkürenritt’ uit ‘Die Walküre’, ‘daar komt de bruid’ uit ‘Lohengrin’) voortdurend herhaald, ook etaleert Beckand ongegeneerd staaltjes van fetisjisme als hij bijvoorbeeld in huize Wahnfried in Bayreuth de toetsen van Wagners piano of Wagners pantoffel bepotelt. Typisch Beckand. En hij voelt overal van alles. Dat Wagner ergens vertoefd, gezeten of gelopen heeft. Dat, in Bayreuth, er een slechte sfeer hangt door het bruine verleden van de Grüne Hügel en Wahnfried. Dat, in een kamer in een palazzo in Venetië, de dood de componist bij zijn lurven heeft gegrepen.

 Beckands schreeuwerige introductie op elk van de zes delen van zijn documentaireserie moet de kijker voorbereiden op – warm maken voor – enthousiasmeren tot – een verschijnsel waaraan vele labels kleven, maar ook etiketten als ‘saai’, ‘vervelend’ en ‘slaapverwekkend’.  Voor diegenen die er niet mee om kunnen gaan – en dat is, zo men überhaupt enige weet heeft van Wagner en diens muziek, het grootste deel der mensheid, van vroeger en van nu – wekt Wagners muziek verveeldheid, irritatie, en misschien zelfs gram. Maar die pejoratieve gevoelens ontstaan enkel en alleen als je tegen je wil geconfronteerd wordt met de muziek van Wagner of als die ontmoeting weliswaar gewild is, maar beperkt blijft tot de oppervlakte, dat wil zeggen: hopend op een vlotte bevrediging door muziek. Dat laatste – een gevoel van euforie door toonkunst – lukt bij Wagner nooit ofte nimmer snel. Van Wagners werken houden kost tijd, heel veel tijd. Maar wie zich erin verdiept – de muziek blijft beluisteren, over de man en de muziek leest, de visuele opnames van de opera’s bekijkt of uitvoeringen van Wagners werken in een operahuis bijwoont – krijgt daar zoveel wereld-buiten-de-wereld voor terug dat hij of zij zijn of haar geluk niet op kan.

 Als gezegd, hoe tenenkrommend vulgair en soms zelfs ronduit walgelijk Beckands presentatie van het fenomeen Richard Wagner ook moge zijn, hij doet het wel en uiteindelijk siert hem dat. Beckand brengt een man, een kunstenaar onder de aandacht die, hoe controversieel de persoon ook overkwam en overkomt, die belangstelling ten volle verdient. Als er slechts één jonger iemand, laten we zeggen een zeventienjarige, door deze serie televisie-uitzendingen verleid zou worden om tot een meer dan vluchtige omgang met de muziek (en misschien ook het leven) van Richard Wagner te komen, dan zou ik de serie, ongeacht de ongetwijfeld lage kijkcijfers, al als geslaagd beschouwen. En voor dat laatste zijn er de Wagnerianen. Dat zullen er niet genoeg zijn om de kijkcijfers naar grote hoogten te stuwen en dat moet ook AVRO/Tros van te voren geweten hebben, maar in spijt van Tijl kijken de Wagnerianen vanzelfsprekend wel en ik weet zeker dat zij net als ik en opnieuw in weerwil van Beckand genoten hebben van de (wat minder bekende) muziekfragmenten, van de vraaggesprekken met bijvoorbeeld sopraan Eva Maria Westbroek, dirigent Karina Canellakis en allerlei muzikanten die iets met Wagner hebben, en de beelden van de oorden waar Richard Wagner zich opgehouden heeft. En daarmee ontstijgt de serie toch net de platheid van Beckandland.

© 2024 Leo van der Sterren

De oude schoenen

© 2024 Leo van der Sterren